Για την ψυχική υγεία στην ελβετική και στην ελληνική κοινωνία - Παντελής Γιαννακόπουλος

-        Η Ελβετική κοινωνία δίνει την εντύπωση ότι αγγίζει την τελειότητα. Είναι πράγματι η Γη της Επαγγελίας όπως φαίνεται;

-        Είναι ένα είδος Χαναάν για πολλούς αλλά από την άλλη πλευρά και ένα είδος θεατρικού σκηνικού. Το χαρακτηριστικό είναι ότι δέχεται πολύ εύκολα τον ξένο, που έχει υψηλό επίπεδο, του διευκολύνει τη ζωή, ωστόσο η πραγματική ψυχολογική ένταξη είναι πάρα πολύ πιο δύσκολη. Είναι μια κοινωνία την ίδια στιγμή επιφανειακά ανοιχτή και πραγματικά ιδιαίτερα κλειστή.

-        Αναλογικά με τον πληθυσμό πόσοι ψυχίατροι υπάρχουν στη Γενεύη;

-        Σήμερα νομίζω ότι είναι η χώρα, πόλη με τους περισσότερους ψυχιάτρους στον κόσμο, μεταξύ των τεσσάρων με πέντε πόλεων με τους περισσότερους ψυχιάτρους στον κόσμο, υπάρχει ένας ψυχίατρος για 1.000 ανθρώπους.

-        Πως εξηγείται αυτό;

-        Όταν μιλάμε για ψυχική υγεία μιλάμε για ένα παγόβουνο, υπάρχει η κρυμμένη πλευρά και η φανερή πλευρά. Η φανερή πλευρά δεν διαφέρει ιδιαίτερα στην Ελβετία από άλλες χώρες, από πλευράς όγκου, αυτό που είναι πολύ διαφορετικό είναι ότι η κρυφή πλευρά γίνεται πολύ πιο γρήγορα φανερή. Επειδή από τη μια πλευρά υπάρχουν τα μέσα, οι ασφάλειες εδώ πληρώνουν ψυχοθεραπεία για δυο χρόνια, δυο φορές τη βδομάδα..και αυτό μπορεί να το έχει οποιοσδήποτε πολίτης. Από την άλλη υπάρχει σαφώς πολύ πιο μεγάλη πίεση, πιο μεγάλη πίεση κανονικότητας, δεν μπορεί κανείς να δεχτεί εύκολα εδώ τον αυθορμητισμό και τη διαφορά, χωρίς να αναρωτηθεί αν η διαφορά σημαίνει πρόβλημα ψυχικής υγείας.

-        Είναι πολύ οριοθετημένα τα πράγματα.

-        Είναι πολύ οριοθετημένα, με αυστηρούς κώδικες, με λίγες δυνατότητες έκφρασης που επιτρέπουν την κίνηση των συναισθημάτων.Αυτό που πολλές φορές λείπει εδώ δεν είναι το να βγει κανένας σ’ ένα μπαρ πολύ αργά το βράδυ, είναι να μπορέσει να βγει, να βρει τρεις φίλους και να μιλήσει για τα προβλήματά του τρία τέταρτα…Αυτό είναι πολύ πιο δύσκολο, γιατί η ζωή είναι οριοθετημένη, η δουλειά παίζει μεγάλο ρόλο, αλλά και οι κοινωνικές σχέσεις, εμένα με εντυπωσίασαν, με κατά κάποιο τρόπο την επιφανειακότητά τους. Είναι σωστές αλλά πολύ επιφανειακές.

-        Άρα βαλβίδες εκτόνωσης αυτής της κοινωνίας υπάρχουν;

-        Δικλείδες εκτόνωσης υπάρχουν πολύ λίγες και κυρίως το σημαντικότερο στοιχείο είναι ότι ανοίγουν πολύ απότομα, θέλω να πω είναι το πάρτυ με τα ναρκωτικά, με τις ουσίες, είναι το να πάει κανένας να πιεί πάρα πολύ και να εκφραστεί έτσι,
είναι πολύ λιγότερο να έχει κανένας μια ρευστότητα, σ’ αυτό που λέμε στην ψυχιατρική, στην κίνηση των παρορμήσεων. Οι παρορμήσεις εδώ ή κρύβονται, κοντρολάρονται ή ξαφνικά εκτονώνονται πολύ απότομα και εκεί βρίσκεται το πρόβλημα της ψυχικής υγείας. Ένα μέρος από το πρόβλημα της ψυχικής υγείας γι αυτούς που δεν είναι βαριά ασθενείς δεν είναι τόσο η παρόρμηση, είναι το πώς μπορεί κανένας να διοχετεύσει και να καναλιζάρει μια ρευστότητα στην παρόρμηση, να μην την κρατάει σε ένα σημείο και ξαφνικά να σπάνε τα φράγματα οπότε και εκεί υπάρχει η έκφραση μιας απότομης ψυχικής πάθησης.

-        Σε αντίθεση με την ελβετική κοινωνία, στην Ελλάδα υπάρχει ακόμα μία προκατάληψη σχετικά με τους ψυχίατρους, έτσι δεν είναι;

-        Τα πράγματα αλλάξανε αλλά βεβαίως υπάρχει πολύ λιγότερη αμεσότητα, εδώ το να πάει κανείς στον ψυχίατρο θεωρείται ένα μέρος από αυτό που λέμε η πρωτογενής περίθαλψη, δηλαδή δεν χρειάζεται να πάει να δει έναν άλλο γιατρό για να πάει στην ψυχίατρο.

-        Στην Ελλάδα ωστόσο γίνεται μία αλόγιστη χρήση φαρμάκων.

-        Ναι, βέβαια πρέπει να πει κανένας ότι ο οικονομικός παράγοντας εδώ είναι σημαντικός, τα φάρμακα γράφονται και πολλές φορές σε τεράστιες δόσεις  γιατί τα φάρμακα κοστίζουν σχετικά λιγότερο από το να έχει κανένας έναν άνθρωπο και να παίρνει το χρόνο του.

-        Είναι μια πιο εύκολη λύση δηλαδή;

-        Είναι κατά κάποιο τρόπο ένα έμπλαστρο, το φάρμακο είναι σημαντικό σαν έμπλαστρο, αλλά δε λύνει τα προβλήματα, μπορεί να βοηθήσει γιατί δίνει ένα δίχτυ ασφαλείας, επιτρέπει να μην πέσει το άτομο πολύ κάτω, σε ένα σημείο που ο λόγος του δεν θα μπορεί πια να ακουστεί. Αλλά τη στιγμή που θα έχει το λόγο του πρέπει κανείς να δουλέψει με το λόγο του και αυτή είναι η πραγματική ειδικότητα του ψυχίατρου. Το μεγαλύτερο λάθος που έγινε στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες είναι να μεταλλάξουν τον ψυχίατρο σε ψυχοφαρμακολόγο, που είναι ένα τελείως λάθος πράγμα, ο ψυχίατρος δεν είναι ο καλύτερος για να δίνει ψυχοφάρμακο..Καλύτερα κανένας να πάρει έναν άνθρωπο ο οποίος ξέρει νευροεπιστήμες  και να κάνει αυτή τη δουλειά.  Ο ψυχίατρος πρέπει να χρησιμοποιεί το φάρμακο μαζί με το λόγο.

-        Τελικά ποιες είναι οι πιο ιδανικές συνθήκες, οι συνθήκες που θα βοηθούσαν στην ανάπτυξη ενός υγιούς ψυχισμού;

-        Η κοινωνική κατάσταση όπως ήταν για πολλά χρόνια στην Ελλάδα ίσως να πλησιάζει αρκετά σ’ αυτό. Θέλω να πω πρέπει να υπάρχουν δικλείδες οι οποίες επιτρέπουν στα άτομα χωρίς να φτάσουν στις απότομες εκρήξεις, στα ψυχοπαθητικά πλαίσια, ή ακόμα στις αντικοινωνικές συμπεριφορές να εκτονώσουν την παρόρμηση. Στην οποιαδήποτε κοινωνία όπως και στην οποιαδήποτε ζωή ανθρώπου ποια είναι τα βασικά στοιχεία στις παρορμήσεις, είναι η επιθετικότητα και η σεξουαλικότητα. Είναι οι δυο μεγάλες βάσεις, αν κανένας δεν αφήσει την έκφραση, αν δεν μπορέσει να τη διοχετεύσει και απλά την πιέζει, από μια στιγμή και πέρα η έκφραση θα βγεί σε μικρά χρονικά διαστήματα πάρα πολύ απότομα και μπορεί βέβαια να καταστρέψει τον ψυχισμό.